یکی از دو نوع سردخانه بر اساس رنج دمایی سردخانه بالای صفری است.
همانطور که از نام این سردخانه مشخص است محدوده دمایی عملکرد آن بالای صفر درجه سانتیگراد میباشد.
از این نوع سردخانه جهت نگهداری کوتاه مدت مواد غذایی و پروتئینی و ذخیره سازی و نگهداری بلند مدت محصولات کشاورزی و انواع میوهجات استفاده میشود.
استفاده از این نوع سردخانه در فروشگاهها، هایپرها و همچنین رستورانها بسیار پرکاربرد است.
یکی دیگر از موارد پرکاربرد سردخانه بالای صفری استفاده از آن در صنایع داروسازی تحت عنوان کلد روم میباشد.
دمای کلد روم در صنایع دارویی بین 2 الی 8 درجه سانتیگراد میباشد.
دما در سردخانه بالای صفر معمولاً بین 1 تا 6 درجه سانتیگراد طراحی میگردد.
انواع سردخانه بالای صفری
سردخانههای بالای صفری از نظر ساختار به انواع زیر تقسیمبندی میشوند:
سردخانه کوچک (اتاقی)
سردخانه اتاقی بالای صفری معمولاً در فروشگاهها و هایپرها جهت نگهداری و توزیع مواد غذایی و پروتئینی و یا آشپزخانهها و کترینگها جهت نگهداری مواد غذایی مورد استفاده قرار میگیرد.
ابعاد و اندازه سردخانه کوچک یا اتاقی محدود بوده و معمولاً با یک یونیت تجهیز میشود.
مدت زمان نگهداری مواد در سردخانه اتاقی کوتاه میباشد و از این نوع سردخانه برای ذخیره سازی مواد غذایی استفاده نمیشود.
سردخانه کانکسی (کانتینری)
از سردخانه کانتینری زیر صفری عمدتاً جهت نگهداری بلند مدت مواد غذایی بر روی شناورها و سکوهای نفتی استفاده میشود.
سردخانه کانتینری در دو سایز 20 فوت و 40 فوت تولید میشود اما در نوع کانکسی هیچ محدودیتی در ابعاد و اندازه سردخانه وجود ندارد.
در هر دو نوع سردخانه کانتینری و سردخانه کانکسی امکان ساخت سردخانه زیر صفر و بالای صفر در یک کانتینر یا کانکس وجود دارد.
در جدول زیر ابعاد و حجم سردخانه کانتینری مشخص شده است.
استفاده از سردخانه کانکسی بالای صفر برای نگهداری کوتاه مدت مواد غذایی میباشد.
ابعاد | طول داخلی (متر) | عرض داخلی (متر) | ارتفاع داخلی (متر) | فضای داخل (متر مکعب) |
---|---|---|---|---|
کانتینر 20 فوت | 5.9 | 2.33 | 2.39 | 33.2 |
کانتینر 40 فوت | 12.03 | 2.34 | 2.39 | 67.7 |
سردخانه صنعتی
سردخانه صنعتی در ابعاد و اندازه بزرگ و جهت ذخیره سازی مقدار زیاد محصولات کشاورزی و میوهجات و موارد دارویی برای مدت زمان طولانی طراحی و ساخته میشود.
سیستم تولید برودت در سردخانه صنعتی بالای صفری به دو صورت رک و یا چند یونیته میباشد.
در ظرفیتهای بالای بارگیری و برودتی سردخانه صنعتی از سیستم فریونی رک و یا سیستم آمونیاکی استفاده میشود.
در سردخانه بالای صفری صنعتی معمولاً برای نگهداری محصولات باغی و صیفیجات و مواد دارویی و همچنین دستهای از خشکبار برای مدت زمان کوتاه و بعضا زیاد استفاده میشود.
تفاوتهای سردخانه بالای صفر و زیر صفری
دما
اولین و مهمترین تفاوت بین دو سردخانه دمای داخل اتاقک آنها میباشد. در سردخانه زیر صفری تا حدود منفی 20 درجه سانتیگراد پایین آورده میشود و در سردخانه بالای صفری دما گاهاً تا دمای مثبت 8 درجه سانتیگراد میباشد.
مبرد
در سردخانه بالای صفری میتوان از مبردهای R22 یا R407c و یا R134a استفاده نمود.
باید توجه داشت تهیه و شارژ مبرد از برندهای نامعتبر که مورد تأیید سازمان استاندارد و آزمایشگاههای آنالیز شرکتهای نفتی پتروشیمی و شیمیایی نباشد میتواند کارکرد سردخانه را دچار اخلال و گاهاً باعث بروز آسیبهای جبران ناپذیری شود.
درب
درب سردخانه بالای صفر به لحاظ ظاهر و ساختار کاملاً شبیه درب سردخانه زیر صفری است و تنها تفاوت آنها در نبود هیتر در درب سردخانه نوع بالای صفری میباشد.
از آنجاییکه دما در سردخانه بالای صفری، بالای صفر میباشد، مشکلی برای یخ زدگی درب سردخانه وجود نخواهد داشت پس وجود هیتر نیز بلاموضوع میباشد.
کندانسور
کندانسور در سردخانه بالای صفری در شرایط یکسان بزرگتر از سردخانه زیر صفری است.
دلیل این امر مقدار زیاد مبرد و دما و فشار بالای خط ساکشن (مکش) و در نتیجه دما و فشار دیس شارژ (دهش) بالاتر و نیاز به سطح تبادل بیشتر برای کندانس مبرد میباشد.
اواپراتور
اواپراتور در سردخانه بالای صفری بزرگتر از سردخانه زیر صفری است و سطح تبادل بیشتری دارد.
در اواپراتور بالای صفری فواصل فینها در ورودی هوا کمتر میباشد. دلیل این نوع طراحی بالا بردن سطح تبادل و راندمان کویل اواپراتور میباشد.
کمپرسور
قدرت کمپرسور سیستم بالای صفری برای اتاقک سردخانه با ابعاد مشخص کمتر از سردخانه زیر صفری است.
این بدین معنی است که برای یک حجم مشخص از اتاقک سردخانه در سردخانه بالای صفری به کمپرسور کوچکتری نیاز است.
در مقایسه کمپرسور سردخانه بالای صفری و زیر صفری در توان یکسان جالب است بدانید که سیم پیچ کمپرسور بالای صفری قویتر از کمپرسور زیر صفری است و در عوض روزنه خروجی گاز متراکم شده در ولو پلیت دیس شارژ (دهش)، کمپرسور بالای صفری بزرگتر از دیس شارژ کمپرسور زیر صفری میباشد.
دیفراست
زمان یخ زدایی یا دیفراست در سردخانه بالای صفری کمتر از سردخانه زیر صفری است. دلیل این امر برودت کمتر سطح کویل اواپراتور سردخانه بالای صفری است که در نتیجه آن میزان کمتری تقطیر و در نهایت برفک بر روی سطح کویل تشکیل میشود و در نتیجه به زمان کمتری جهت دیفراست نیاز است.
به همین دلیل زمان دیفراست در سردخانه بالای صفری کمتر از سردخانه زیر صفری است.
اکسپنشن ولو (شیر انبساط)
معمولاً شیر انبساط در سیستم برودتی سردخانه بالای صفری بزرگتر از سردخانه زیر صفری است و در مواقعی که شیر انبساط دو سیستم یک اندازه باشند، در شرایط یکسان اوریفیس اکسپنشن ولو سردخانه بالای صفری بزرگتر از نوع زیر صفری است.
درین
درین اواپراتور در سردخانه بالای صفر وظیفه انتقال رطوبت تقطیر شده سطح کویل اواپراتور را به خارج محیط سردخانه دارد.
بر خلاف سردخانه زیر صفری درین در سردخانه بالای صفری نیاز به هیتر ندارد.
در جداول زیر برای سردخانه زیر صفری مدت زمان و دمای مناسب جهت نگهداری مواد غذایی مختلف آورده شده است.
باید توجه داشت در هنگام انتخاب دمای مورد نظر برای نگهداری چند محصول مختلف دماهای آنها نزدیک به هم باشند و در صورت اختلاف زیاد دماهای نگهداری مخصوصاً در مورد میوهها بهتر است محصولات مورد نظر جداگانه یا در دورههای زمانی مختلف ذخیره سازی و نگهداری شوند.
سردخانه گوشت بالای صفر | ||||
---|---|---|---|---|
محصول | دما (°C) | رطوبت نسبی (%) | شکل عرضه (تازه) | مدت نگهداری (روز) |
لاشه گاو و گاومیش | تا 7 | 88 الی 92 | نیم لاشه | 5 |
قطعههای گوشت گاو (با یا بی استخوان) | 0 الی 4 | 88 الی 92 | بستهبندی معمولی در ظرف یکبار مصرف | 3 |
قطعههای گوشت گاو (با یا بی استخوان) | 0 الی 4 | 88 الی 92 | بستهبندی شده در خلاء در ظرف یکبار مصرف | 7 |
قطعههای گوشت گاو (با یا بی استخوان) | 0 الی 4 | 88 الی 92 | بستهبندی با اتمسفر اصلاح شده در ظرف یکبار مصرف | 10 |
لاشه درسته گوسفند و بز | تا 7 | 85 الی 95 | بدون بستهبندی | 3 |
قطعههای گوشت گوسفند و بز (با یا بی استخوان) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بستهبندی معمولی در ظرف یکبار مصرف | 3 |
قطعههای گوشت گوسفند و بز (با یا بی استخوان) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بستهبندی شده در خلاء در ظرف یکبار مصرف | 5 |
قطعههای گوشت گوسفند و بز (با یا بی استخوان) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بستهبندی با اتمسفر اصلاح شده در ظرف یکبار مصرف | 7 |
سردخانه مرغ بالای صفر | ||||
---|---|---|---|---|
محصول | دما (°C) | رطوبت نسبی (%) | شکل عرضه (تازه) | مدت نگهداری (روز) |
لاشه درسته مرغان خانگی (مرغ، اردک و غاز) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بدون بستهبندی | 2 |
لاشه درسته مرغان خانگی (مرغ، اردک و غاز) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بستهبندی شده با پلاستیک سه لایه غیرقابل نفوذ در مقابل رطوبت یا در ظرف یکبار مصرف | 3 |
لاشه درسته مرغان خانگی (مرغ، اردک و غاز) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بستهبندی شده با اتمسفر اصلاح شده با پلاستیک سه لایه غیرقابل نفوذ در مقابل رطوبت یا در ظرف یکبار مصرف | 7 |
قطعههای گوشت مرغان خانگی (مرغ، اردک و غاز) | 0 الی 4 | 85 الی 95 | بستهبندی شده در ظرف یکبار مصرف با روکش سلفون | 3 |
سردخانه تخم مرغ بالای صفر | ||||
---|---|---|---|---|
محصول | دما (°C) | رطوبت نسبی (%) | شکل عرضه (تازه) | مدت نگهداری (روز) |
تخم مرغ با پوسته | 6- الی 1/7 | 85±5 | در شانههای ویژه 30 عددی بستهبندی شده در کارتن مشبک | 90 |
تخم مرغ با پوسته | 4 الی 10 | - | در شانههای ویژه 30 عددی بستهبندی شده در کارتن مشبک | 21 |
تخم مرغ با پوسته | 0 الی 4 | 85±5 | در بستههای 6، 12 و 15 عددی | 30 |
سردخانه ماهی بالای صفر | ||||
---|---|---|---|---|
محصول | دما (°C) | رطوبت نسبی (%) | شکل عرضه (تازه) | مدت نگهداری (روز) |
ماهی درسته | 0 الی 2 | 90 الی 95 | بدون بستهبندی و با یخ خوراکی | گرم آبی: 7 سرد آبی: 3 |
ماهی درسته | 0 الی 4 | 90 الی 95 | با بستهبندی | 3 |
ماهی درسته دودی | 0 الی 4 | - | با بستهبندی | 150 |
ماهی درسته نمک سود | 5 الی 10 | - | بدون بستهبندی | 300 |
ماهی شکم خالی، فیله و یا استیک | 0 الی 4 | - | با بستهبندی | 3 |
دما و رطوبت سردخانه میوه بالای صفر | |||||
---|---|---|---|---|---|
ردیف | محصول | دمای نگهداری (°C) | رطوبت نسبی (%) | مدت نگهداری (روز) | توضیحات |
1 | آلبالو | 0 الی 1 | 90 الی 95 | 7 | - |
2 | آلو، آلو سیاه و شابلون | 1- الی 0 | 80 الی 90 | 7 الی 35 | بستگی به حجم بارگیری دارد |
3 | انار | 3 الی 5 | 90 الی 95 | 45 الی 90 | بستگی به حجم بارگیری دارد |
4 | انبه | 7 الی 14 13 | 90 90 | 28 الی 49 28 الی 49 | بستگی به حجم بارگیری دارد |
5 | انجیر | 1- الی 0 | 90 | 7 الی 14 | - |
6 | انگور | 1- الی 0 | 90 الی 95 | 28 الی 180 | تیمار با SO2 |
7 | آناناس | 8 الی 13 | 85 الی 90 | 28 الی 42 | - |
8 | آووکادو | 5 الی 12 7 الی 12 | 85 الی 90 | 14 الی 42 60 | بستگی به حجم بارگیری دارد رسیده است |
9 | به | 0.5- الی 0 | 90 | 60 الی 90 | مشکل قارچی دارد |
10 | پاپایا | 12 | 85 الی 90 | 7 الی 21 | با آب داغ (°45C) به مدت 20 دقیقه تیمار شود |
11 | پرتقال پرتقال پیوندی | 5 الی 7 4 الی 7 | 85 الی 90 90 الی 95 | 45 الی 80 20 الی 55 | - |
12 | توت فرنگی | 0 الی 2 | 85 الی 90 | 3 الی 6 | پیش سرد کردن مهم است |
13 | خربزه | 2 الی 5 5 الی 7 | 95 90 | 14 14 الی 21 | پیش سرد کردن مهم است |
14 | خرمای تازه | صفر | 85 | 30 الی 60 | - |
15 | خرمالو | 1- | 90 | 75 | - |
16 | زردآلو | 0.5- الی 0 | 90 الی 95 | 7 الی 21 | - |
17 | سیب زرد سیب قرمز | 1- الی 4 | 90 الی 95 90 الی 95 | 240 الی 365 210 الی 365 | - |
18 | کیوی | 0.5- | 90 الی 95 | 90 الی 120 | به اتیلن و پوسیدگی خیلی حساس است |
19 | گلابی کنفرانس گلابی بارتلت (ویلیامز) گلابی شاه میوه گلابی چینی | 0 الی 1 1- الی 0 1- الی 1 1 | 90 90 85 الی 90 90 الی 95 | 120 الی 180 90 60 150 الی 180 | - |
20 | گلابی جنگلی | صفر | 90 | 21 | - |
21 | گریپ فروت | 10 | 80 الی 90 | 42 الی 112 | به پیتینگ خیلی حساس است |
22 | گیلاس | 0 الی 1 | 85 الی 90 | 14 | - |
23 | لیمو لیمو سبز لیمو رنگ یافته | 13 الی 14 12 5 الی 6 | 85 الی 90 85 الی 90 90 | 120 الی 180 30 الی 120 21 الی 42 | به پیتینگ حساس است به اتیلن حساس است |
24 | نارنگی شمال نارنگی جنوب نارنگی یافا | 4 الی 7 5 الی 7 8 الی 10 | 85 الی 90 | 60 الی 75 30 الی 45 50 الی 80 | - |
25 | نارنگی ماندارین | 5 | 85 الی 90 | 30 الی 42 | بستگی به زیر رقم دارد |
26 | موز | 13 الی 15.5 | 85 الی 90 | 28 | - |
27 | موز سبز | 13 الی 14 | 90 الی 95 | 100 | - |
28 | هلو | 0.5- الی 0 | 90 | 14 الی 21 | به آسیب سرما حساس است |
29 | هندوانه | 12 الی 17 | 85 | 14 الی 21 | - |
30 | توت سیاه و توت قرمز | 0.5- الی 0 | 90 الی 95 | 2 الی 3 | - |
31 | نارگیل | 0 الی 1.5 | 80 الی 85 | 30 الی 60 | - |
32 | ذغال اخته | 2 الی 4 | 90 الی 95 | 600 | - |
33 | کامکوات | 4 | 90 الی 95 | 14 الی 30 | - |
34 | شلیل و شبرنگ | 0.5- الی 0 | 90 الی 95 | 14 الی 20 | - |
شرایط نگهداری سبزیها در سردخانه بالای صفر با هوای معمولی | |||||
---|---|---|---|---|---|
ردیف | محصول | دمای نگهداری (°C) | رطوبت نسبی (%) | مدت نگهداری (روز) | توضیحات |
1 | کنگر فرنگی | 0 الی 1 | 98 | برابر یا کمتر از 42 | پیش سرد کردن مهم است |
2 | اسفناج | 1- الی 0 | 90 الی 95 | 7 الی 14 | سرد کردن با آب و یا خلاء مهم است |
3 | آندیو | 0 الی 2 | 90 الی 95 | 14 الی 21 | سرد کردن با آب و یا خلاء مهم است |
4 | بادمجان | 8 الی 12 | 90 الی 95 | 7 | رشد یافته است |
5 | باقالی | 5 الی 7 | 90 الی 95 | 7 الی 10 | - |
6 | بامیه | 7 الی 10 | 90 الی 95 | 7 الی 10 | - |
7 | پیاز خشک | 0 الی 1 | 65 الی 70 | 90 الی 180 | هوادهی شود |
8 | پیازچه | صفر | 92 الی 95 | 10 الی 14 | پوشش پلیاتیلن داشته باشد |
9 | تربچه پاییزی | 1 الی 2 | 90 الی 95 | 60 الی 120 | - |
10 | تربچه بهاری | 1 الی 2 | 90 الی 95 | 14 الی 21 | - |
11 | ترب سیاه ترب سفید | 1 الی 2 0 الی 1 | 90 الی 95 95 الی 100 | 21 الی 28 120 | - |
12 | تره فرنگی | 1 الی 2 | 90 الی 95 | 30 الی 90 | سرد کردن با آب و یا خلاء مهم است |
13 | جعفری | 0 الی 1 | 90 الی 95 | 30 الی 60 | پوشش پلاستیکی ترجیح دارد |
14 | چغندر معمولی با برگ چغندر معمولی بی برگ چغندر قند با برگ چغندر قند بی برگ | 1 الی 2 1 الی 2 | 90 الی 95 90 الی 95 10 الی 14 120 الی 180 | 10 الی 60 90 الی 150 10 الی 14 120 الی 180 | با پوشش پلاستیکی است |
15 | خیار | 7 الی 9 | 95 | 70 الی 94 | به اتیلن حساس است |
16 | ذرت شیرین | صفر | 95 | 7 | سرد کردن آبی و یا با خوراکی مهم است |
17 | ریواس | 0 الی 1 | 90 الی 95 | 14 الی 28 | سرد کردن آبی و هوادهی مهم است |
18 | زنجبیل | 13 | 90 الی 95 | 180 | - |
19 | سیبزمینی دیررس سیبزمینی زودرس سیبزمینی ترشی | 7 الی 10 10 13 الی 15 | 90 90 85 الی 90 | 270 21 الی 556 120 الی 150 | به آسیب، روشنایی و گرما حساس است |
20 | سیبزمینی شیرین | 13 الی 16 | 85 الی 90 | 120 الی 270 | - |
21 | سیر خشک | 1 الی 2 | 65 الی 75 | 42 الی 49 | - |
22 | شاهی | صفر | 95 الی 100 | 14 الی 21 | سرد کردن با آب و یا خلاء مهم است |
23 | شلغم | 1 الی 2 | 90 الی 95 | 120 الی 150 | گردش هوا مهم است |
24 | کاهو کاهو چینی | 0 الی 2 | 95 الی 98 95 الی 100 | 7 الی 14 60 الی 90 | به اتیلن و CO2 حساس است |
25 | کدو حلوایی | 10 الی 13 | 50 الی 60 | 60 الی 120 | به اتیلن و رطوبت نسبی زیاد حساس است |
26 | کدو خورشتی بهاری | 9 الی 12 | 70 الی 75 | 30 الی 60 | - |
27 | کدو خورشتی پاییزی | 0 الی 4 | 85 الی 90 | 4 الی 5 | - |
28 | کرفس | صفر | 95 الی 100 | 40 الی 60 | - |
29 | کلم بروکسل | 1- الی 0 | 95 الی 100 | 25 | به اتیلن خیلی حساس است |
30 | کلم بروکلی | صفر | 95 الی 98 | کمتر از 14 | به اتیلن حساس است |
31 | کلم پیچ سفید زودرس کلم پیچ سفید دیررس | صفر صفر | 98 الی 100 98 الی 100 | 21 الی 42 150 الی 180 | - |
32 | کلم پیچ قرمز | 1 الی 2 | 90 الی 95 | 21 الی 28 | - |
33 | کلم قمری | صفر | 95 الی 98 | 60 الی 90 | - |
34 | گل کلم | 0 الی 2 | 90 | 21 الی 28 | به پلاسیدگی حساس است |
35 | گوجه فرنگی رسیده سبز گوجه فرنگی نیم رس گوجه فرنگی رسیده | 13 الی 14 10 الی 13 6 الی 10 | 80 الی 85 80 الی 85 80 الی 85 | 21 الی 28 21 الی 35 2 | به آسیب و سرما حساس است |
36 | فلفل شیرین فلفل قرمز | 7 الی 8 4 الی 6 | 90 الی 95 90 الی 95 | 10 الی 30 10 الی 30 | - |
37 | قارچ | صفر | 95 | 34 | - |
38 | لوبیا سبز | 5 الی 7 | 92 الی 95 | 7 الی 10 | - |
39 | لوبیا لیما | 0 الی 4.5 | 95 | 5 الی 7 | - |
40 | مارچوبه | 2 الی 10 | 95 الی 98 | 14 الی 21 | - |
41 | نخود سبز | 1 الی 2 | 85 الی 90 | 7 الی 14 | - |
42 | هویج با برگ هویج بی برگ هویج زردک | 0 الی 1 | 90 الی 95 90 الی 95 95 الی 100 | 10 120 الی 210 180 | پیش سرد کردن مهم است هوادهی مهم است |
43 | جوانه لوبیا | صفر | 95 الی 100 | 380 | - |
44 | طالبی | 7 الی 10 | 90 الی 95 | 14 الی 21 | - |
45 | تمبر هندی | 7 | 90 الی 95 | 21 الی 28 | - |
بطور کلی استفاده از سردخانه بالای صفری در رستورانها، فروشگاههای مواد غذایی، سکوهای نفتی و شناورها برای نگهداری مواد غذایی بسیار پرکاربرد است.
البته یکی از کاربردهای مهم سردخانه بالای صفر (Cold Storage Above Zero)، نگهداری و ذخیره سازی انواع میوهجات، خشکبار در ظرفیتهای بارگیری بسیار بالا است.
طراحی و محاسبه دقیق سردخانه بالای صفر بسیار حائز اهمیت است چون پس از نصب و راهاندازی دیگر امکان تغییرات وجود ندارد.
دقت در انتخاب کمپرسور، کندانسور و اواپراتور و تعیین دقیق ظرفیتهای آنها در عملکرد سردخانه تأثیر مستقیم و مؤثری دارد.
در مواقعی که سردخانه زیر صفری دچار مشکل میشود برای مدت کوتاه میتوان از سردخانه بالای صفری به عنوان جایگزین استفاده کرد و تا حدی دما را تا زیر صفر کاهش داد.
پرسشهای متداول
معمولاً برای سردخانه زیر صفر مخصوصاً برای ظرفیتهای کم، کفشوی پیشبینی نمیشود ولی در صورت تعبیه کفشوی میبایست برای جلوگیری از یخ زدگی و گرفتگی از هیتر درون آن استفاده نمود.
کمپرسور سیلندر پیستونی بهترین نوع کمپرسور برای سردخانه بالای صفری میباشد.
در کلد رومهای شرکتهای داروسازی، دما بین 2 الی 8 درجه سانتیگراد است.
بله، با استفاده از سنسورها و کنترلرهای مخصوص، میتوان رطوبت اتاق سردخانه را کنترل کرد.
بله میتوان از کمپرسور اسکرال در سردخانه بالای صفری استفاده کرد اما به دلیل فشار پایین روغن این نوع کمپرسور، استفاده از آن در سردخانه پیشنهاد نمیشود.
آیا همه انواع خشکبار در سردخانه بالای صفر نگهداری میشوند؟
در صورت نیاز به نگهداری بلند مدت بله.