سردخانه چیست؟ | انواع سردخانه

 

سردخانه چیست ؟ سردخانه فضای بسته و محصور شده‌ای است که دما و رطوبت آن به دقت و بصورت مستمر کنترل می‌شود و از آن جهت انجماد و نگهداری مواد مختلفی از جمله محصولات غذایی، گوشت، مرغ و ماهی، لبنیات، میوه و صیفی‌جات و همین‌طور تجهیزات الکترونیکی، پزشکی، شیمیایی و مواد دارویی استفاده می‌شود.

در ساخت سیستم سردخانه و برای جلوگیری از هدررفت انرژی، تمام وجوه اتاقک سرد خانه شامل دیوارها، سقف و کف آن می‌بایست عایق شود.

نوع و ضخامت عایق تأثیر بسیار مهمی در جلوگیری از اتلاف انرژی و افزایش عمر سیستم برودتی و در نتیجه پیشگیری از فساد و خرابی مواد نگهداری شده دارد.

بسته به ابعاد سردخانه و میزان بارگیری آن و همین‌طور نوع و مدت زمان نگهداری محصول، ظرفیت برودتی سردخانه و به تبع آن توان کمپرسور، کندانسور و اواپراتور تغییر می‌کند.

سرد خانه ها بر اساس سیکل تبرید تراکمی کار می‌کند و بسته به ظرفیت برودتی مورد نیاز می‌تواند از نوع فریونی، رک و یا آمونیاکی باشد.

از سردخانه بالای صفر معمولاً جهت نگهداری میوه و سبزیجات و یا نگهداری کوتاه مدت و توزیع گوشت، مرغ و ماهی استفاده می‌شود.

انواع سردخانه بر اساس رنج دمایی

سردخانه ها را می توان بز اساس معیار های مختلف به انواع زیادی تقسیم بندی کرد. یکی از کاربردی ترین تقسیم بندی انواع سردخانه بر اساس رنج دمایی می باشد.

کاربرد سردخانه بالای صفر و سرد خانه زیر صفر با توجه به انواع مواد غذایی استفاده شده در
این سردخانه ها باعث شده این ویژگی یکی از مهم ترین معیار های انواع سردخانه باشد.

در ادامه به توضیح انواع سردخانه بالای صفر و زیر صفر و کاربرد های آنها می پردازیم. با آبگین تهیوه همراه باشید.

سردخانه بالای صفر

از سردخانه بالای صفر جهت نگهداری انواع میوه، سبزی، صیفی، محصولات لبنی و یا نگهداری کوتاه مدت جهت توزیع گوشت، مرغ و ماهی استفاده می‌شود.

رنج دمایی معمول در سردخانه بالای صفر بین 0 تا 4 درجه سانتی‌گراد است اما این بازه بسته به نوع مواد نگهداری شده در سردخانه می‌تواند متغیر باشد. به عنوان مثال این بازه در سردخانه دارویی بین 2 تا 8 درجه سانتی‌گراد است و در سردخانه های مخصوص کاربری‌های صنعتی گاهاً تا 15 درجه سانتی‌گراد بالای صفر نیز می‌تواند برسد.

سردخانه بالای صفر معمولاً در هایپرمارکت‌ها و فروشگاه‌های بزرگ عرضه مواد غذایی و همچنین در نزدیکی باغات احداث می‌شوند.

سردخانه زیر صفر

از سردخانه زیر صفر جهت نگهداری مواد غذایی منجمد و یخ زده مانند گوشت، مرغ، ماهی و میگو و همچنین سبزیجات خرد شده و حبوبات پخته شده آماده طبخ که منجمد می‌باشند استفاده می‌شود.

رنج دمایی در سیستم سردخانه زیر صفری معمولاً بین 0 تا 18- یا 0 تا 20- می‌تواند متغیر باشد.

به دلیل دمای پایین سردخانه زیر صفری در هنگام احداث می‌بایست نهایت دقت را در هوابند بودن دیواره‌ها و سقف و همینطور درب آن داشت.

از سرد خانه زیر صفر برای نگهداری و انبار کردن طولانی مدت مواد غذایی استفاده می‌شود.

سردخانه زیر صفر را معمولاً در رستوران‌ها، کترینگ‌ها، فروشگاه‌های مواد پروتئینی و همچنین در نزدیکی کشتارگاه‌ها و مراکز صید ماهی و میگو احداث می‌کنند.

تونل انجماد مسیری نوین در انواع سردخانه

از تونل انجماد برای انجماد سریع گوشت بعد از کشتار و ماهی و میگو پس از صید استفاده می‌شود.

استفاده از تونل انجماد باعث جلوگیری از رشد باکتری‌ها و میکرو ارگانیسم‌ها در داخل گوشت و ماهی شده و از فساد آن‌ها جلوگیری می‌کند. ضمن اینکه انجماد سریع باعث تازه ماندن گوشت و ماهی شده و امکان نگهداری آن‌ها را تا زمان طولانی میسر می‌کند.

رنج دمایی در داخل تونل انجماد بین 38- تا 40- درجه سانتی‌گراد می‌باشد.

انواع سردخانه ها بر اساس گاز مصرفی و مدل تبرید

هانطور که قبلا گفته شد، از آنجایی که سیستم های سردخانه بر اساس سیکل تبرید تراکمی کار می‌کند، گاز مصرفی یا ماده استفاده شده در این سیکل تبریدی در سرد خانه ها با توجه به حجم و ظرفیت برودت مورد نیاز متفاوت است.

انواع گاز مصرفی و ماده تبریدی اسفده شده در سردخانه ها عبارتند از :

1. گاز فریون
2. آمونیاک
3. سردخانه با سیستم رک

سردخانه فریونی

در این نوع سردخانه ها از گاز فریون به عنوان ماده تبریدی استفاده می شود و بیشتر سردخانه های کوچک و یخچال های خانگی از این سیستم استفاده می کنند.

سرد خانه ها و یخچال هایی که از گاز فریون استفاده می کنند دارای مزایا و معایبی هستن که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
مزایای استفاده از گاز فریون در سرد خانه:

• خطر پایین به دلیل غیر قابل اشتعال بودن گاز فریون
• امنیت بالا
• غیر سمی‌بودن گاز فریون و خطر آفرین نبودن در صورت نشتی
• قابل استفاده در سردخانه ها و یخچال های کوچک و خانگی

معایب استفاده از گاز فریون در سرخانه

• گران بودن گاز فریون
• عدم تشخیص نشتی گاز فریون به دلیل بدون بو بودن این گاز
• عدم سازگاری گازهای فریونی با محیط زیست

سردخانه آمونیاکی

در این نوع سردخانه ها از آمونیاک به عنوان ماده تبریدی استفاده می شود و بسیاری از سردخانه های صنعتی از این ماده برای سیستم تبرید تراکمی خود استفاده می کنند..

سرد خانه ها و یخچال هایی که از آمونیاک استفاده می کنند دارای مزایا و معایبی هستن که به بعضی از آنها اشاره می کنیم.
مزایای استفاده از آمونیاک در سرد خانه:

• ارزان بودن مبرد سردخانه آمونیاکی
• آمونیاک در بین مبردها دارای بالا ترین اثر تبریدی با ضریب بالاست
• تشخیص آسان نشتی به دلیل بوی تند آمونیاک
• هزینه عملیاتی پایین برای سردخانه‌های بزرگ

معایب استفاده از آمونیاک در سرخانه

• قابلیت اشتعال بالای آمونیاک
• سمی بودن آمونیاک
• سازگاری آمونیاک با محیط زیست
• بازدهی پایین برای سردخانه کوچک

انواع سرد خانه بر اساس ساختار

ساختار سیستم سردخانه یکی از مواردی است که باعث می شود سرخانه ها به انواع گوناگون تبدیل شوند چرا که هر نوع سرد خانه برای نگهداری مواد خاص و در شرایط خاصی استفاده می شود.

به طور مثال ساختار سرد خانه هایی که با آنها باید مواد غذایی جابجا شوند با سردخانه های ثابت کوچک یا سردخانه صنعتی بزرگ کاملا متفاوت است.

به طور کلی سیستم سردخانه ها بر اساس ساختار به 5 نوع تقسیم بندی می شود:

• سیستم سردخانه کوچک
• سیستم سرد خانه متحرک
• سیستم سردخانه کانتینری
• سردخانه صنعتی
• سردخانه کنترل اتمسفر CA

که در ادامه به توضیح هر کدام از آنها می پردازیم.

سیستم سرد خانه کوچک

از سرد خانه کوچک یا اتاقی جهت انجماد و نگهداری انواع مواد غذایی، میوه، لبنیات، محصولات پروتئینی مانند گوشت، مرغ، ماهی، میگو، سوسیس و کالباس نگهداری می‌شود.

این دسته از سرد خانه ه معمولاً در محل هایپرمارکت‌ها، رستوران‌ها، کترینگ‌ها احداث می‌شوند.

سردخانه کوچک در هر دو نوع بالای صفر و زیر صفر طراحی و تولید می‌شود.

سیستم سردخانه متحرک

از سردخانه متحرک معمولاً جهت توزیع و ارسال مواد غذایی و دارویی به شهرهای مختلف و مراکز عرضه محصولات غذایی مانند هایپرمارکت‌ها و داروخانه‌ها و همچنین صادرات به کشورهای دیگر استفاده می‌شود. ولی مزیت اصلی این سردخانه چیست ؟

این نوع سرد خانه ها معمولاً توسط وانت بارها و کشنده‌های سنگین جابه‌جا می‌شوند و قابلیت طراحی به صورت زیر صفری و همچنین بالای صفری را نیز دارند.

بسته به حساسیت بالای دمای نگهداری محصول سردخانه متحرک می‌تواند دارای یک سیستم رزرو یا استندبای باشد تا در صورت خرابی یکی از سیستم‌ها دیگری شروع به کار کرده و از خرابی و فشار محصول جلوگیری نماید.

سیستم سردخانه کانتینری

از سرد خانه کانتینری جهت نگهداری مواد غذایی در کشتی‌ها، شناورها و همچنین سکوهای نفتی استفاده می‌شود.

این نوع سردخانه که به اسم سردخانه کانکسی نیز شناخته می‌شوند در دو رنج دمایی بالای صفر و زیر صفر طراحی و ساخته می‌شود. استفاده از سردخانه کانکسی یا سردخانه کانتینری محدود به حمل و نقل دریایی و سکوهای نفتی نبوده و از آن می‌توان در محل‌هایی که نیاز به جابه‌جایی مداوم سیستم سردخانه راست نیز استفاده کرد.

در سردخانه کانکسی می‌توان سرد خانه بالای صفر و زیر صفر را در یک کانکس یا کانتینر طراحی و تولید نمود و بدین ترتیب در هزینه‌ها و محل نصب صرفه‌جویی قابل توجهی کرد.

سردخانه های کانتینری معمولاً در دو اندازه 20 فوت و 40 فوت طراحی و تولید می‌شوند اما با توجه به شرایط و درخواست مشتری امکان طراحی و تولید سرد خانه کانکسی در ابعاد و اندازه‌های مختلف در شرکت آبگین تهویه مقدور می‌باشد.

سردخانه صنعتی

به سرد خانه های بزرگ با مساحت زیاد و حجم بارگیری بالا سردخانه صنعتی گفته می‌شود. مساحت سردخانه در بسیاری از انواع سردخانه صنعتی گاها تا چند صد متر مربع هم می رسد.

از سردخانه صنعتی جهت انبار کردن و ذخیره‌سازی مواد غذایی از قبیل انواع میوه، خشکبار، گوشت، مرغ، ماهی و … در تناژهای بسیار بالا استفاده می‌شود.

سردخانه صنعتی معمولاً به صورت فریونی رک و یا آمونیاکی و در دو رنج دمایی بالای صفر و زیر صفر طراحی و ساخته می‌شود.

این نوع سردخانه از تجمیع تعداد بالایی اتاقک با مساحت بالا در یک مجموعه تشکیل می‌شود که کنترل دما و رطوبت کلیه اتاق‌ها در یک اتاق کنترل واحد انجام می‌شود.

یخچال ها و سرد خانه های بسیاری از فروشگاه های زنجیره ای و کارخانه از نو سردخانه صنعتی می باشد، که همانطور که گفته شدعمدتا به سردخانه صنعتی زیر صفر و سردخانه صنعتی بالای صفر تقسیم می شوند.

البته در سال های اخیر اصطلاح سردخانه صنعتی به تونل های انجماد در کارخانه ها اطلاق می شود.

احداث سرد خانه صنعتی معمولاً در مجاورت یا نزدیکی باغ‌ها، مراکز صید و مراکز کشتار دام انجام می‌شود.

سردخانه کنترل اتمسفر CA

در سردخانه کنترل اتمسفر میزان اکسیژن و برخی از گازهای دیگر مانند اتیلن مرتب کنترل شده و در صورتی که میزان آن از حد معین شده‌ای بیشتر باشد به کمک روش‌هایی آن را کاهش می‌دهند.

سبزیجات و میوه‌ها دارای تنفس هستند و برای این کار اکسیژن مصرف می‌کنند و دی‌اکسید کربن آزاد می‌کنند، در نتیجه این فرآیند محصولات زودتر می‌رسند و فاسد می‌شوند.

برای کاهش این روند می‌بایست میزان اکسیژن یا اتیلن موجود در سیستم سردخانه را تا حد امکان کاهش داد تا میوه و سبزی در شرایط بهتر و مدت زمان بیشتری تازه و قابل مصرف بماند.

برای این کار در سردخانه کنترل اتمسفر میزان اکسیژن و مانند اتیلن مرتب کنترل شده و در صورتی که میزان آن از حد معین شده‌ای بیشتر باشد به کمک روش‌هایی آن را کاهش می‌دهند. برای کاهش میزان اکسیژن سردخانه دو روش عمده وجود دارد.

روش اول:

تزریق گاز دی‌اکسید کربن به فضای سردخانه و ایجاد فشار مثبت از این طریق و در نتیجه کاهش میزان اکسیژن در سرد خانه.

روش دوم:

تزریق هوا پس از عبور دادن آن از فیلترهای مخصوص و جداسازی برخی از گازها مانند اکسیژن به داخل سردخانه.

انواع سردخانه بر اساس نوع محصول نگهداری شده داخل سردخانه

سردخانه ها بر اساس نوع محصول نگه داری شده در آنها به انواع مختلفی دسته بندی می شوند. قطعا شرایط نگه داری محصولات مختلف مانند گوشت و مرغ با محصوللاتی مانند سبزی یا لبنیات بسیار متفاوت است. سردخانه ها بر اساس محصولی که در آنها نگه داری می شود بهینه می شوند تا با کمترین هزینه بهترین بازده را داشته باشند.

با تغییر محصول نگه داری شده در هر سرد خانه ، نوع سردخانه ، ساختار و حجم سردخانه و حتی دمای مناسب سردخانه برای نگه داری نوع محصول و مواد داخل آن، متفاوت می شود.

سرد خانه مواد غذایی مخصوص صنایع گوشت

سردخانه مواد غذایی مخصوص صنایع گوشت، معمولاً در کنار کشتارگاه‌ها ساخته می‌شود و ظرفیت آن‌ها بر مبنای 80% کشتار هر شیفت است. ظرفیت اتاق‌های نگهداری گوشت منجمد معادل کشتار 60 شیفت و اتاق‌های نگهداری گوشت سرد معادل دو روز کشتار است.

معمولاً کشتار هر شیفت کشتارگاه حدود 30 تا 50 تن است که در این حالت ظرفیت داخل سردخانه 2000 تا 3000 تن می‌باشد. پیشنهاد می‌شود در صورت کشتار شیفتی 30 تن، سردخانه یک طبقه و 50 تن، سردخانه چند طبقه ساخته شود.

در صورت نیاز منطقه‌ای، ظرفیت کشتار می‌توان کمتر از 30 تن نیز گرفت. برای نگهداری گوشت به صورت تازه باید سالن مجهز به ریل نقاله‌ای با چنگک باشد. حداقل ظرفیت اتاق‌ها بر حسب تن در شیفت، در جدول زیر آمده است.

سردخانه مواد غذایی مخصوص صنایع لبنیاتی

این سردخانه مواد غذایی معمولاً در کنار کارخانه‌های تهیه شیر ساخته می‌شوند. معمولاً شیر با درجه حرارت 20 درجه سانتی‌گراد وارد شده و تا 2 درجه سانتی‌گراد سرد می‌شود. در این نوع سرد خانه ها، باید از اتاق‌های سرد مطابق با تولید و نوع مواد و تهیه سرشیر، خامه، ماست و غیره در نظر گرفته شود.

در سردخانه مواد غذایی مخصوص مواد لبنی در صورت استفاده از ظروف شیشه‌ای، حداکثر ارتفاع کالاچینی 1/5 متر و در صورتی که شیر و خامه و پنیر در ظروف پاکتی یا نایلونی بسته‌بندی شده باشند، در چیدن سنتی (استفاده از پالت) ارتفاع کالاچینی تا 2 متر و در صورت استفاده از باکس پالت، دو ردیف و یا حداکثر سه ردیف در نظر گرفته می‌شود.

انواع سردخانه میوه جات و سبزیجات

علاوه بر سرد خانه های عمومی، معمولاً در مناطق تولید میوه و یا مصرف کننده میوه، انواع سردخانه میوه جات و سبزیجات ساخته می‌شود ;که استفاده زیادی دارد. در داخل سردخانه هایی مانند این معمولاً اتاق سردکن منظور می‌شود.

در سردخانه میوه جات و سبزیجات میوه با درجه حرارت کمتر از 15 درجه سانتی گراد مستقیماً وارد اتاق نگهداری می‌شود و حداکثر ورود روزانه میوه به سالن، 8% ظرفیت اتاق است. در صورت صدور میوه منجمد و نگهداری به مدت زیاد باید اتاق مخصوص انجماد نیز در نظر گرفته شود.

تعداد اتاق‌ها و ظرفیت آن‌ها بستگی به نوع میوه دارد. به هیچ عنوان نباید میوه و سبزی را در داخل سردخانه در یک اتاق نگهداری کرد و یا میوه‌های معطر مثل پرتقال، لیمو، گرمک و خربزه را با دیگر میوه‌ها در یک جا انبار کرد. برای انگور که نیاز به گوگرد دارد باید اتاق مخصوص در نظر گرفت.

در سردخانه‌ای که ظرفیت آن بیش از 5000 تن است، پیشنهاد می‌شود ظرفیت هر اتاق بین 200 تا 250 تن و در سردخانه های کوچک به ظرفیت 50 تن و در سردخانه های متوسط ظرفیت هر اتاق بین 100 تا 150 تن انتخاب می‌شود. غیر از اتاق نگهداری و پیش سردکن، معمولاً اتاقی برای درجه‌بندی (سورتینگ) میوه و اتاقی گرم برای رسیدن میوه باید در نظر گرفت.

یکی از مشکلات سردخانه میوه در ایران، عدم سورت شدن و ضدعفونی قبل از بسته بندی است که باعث می‌شود میوه‌های ضرب دیده در موقع چیدن، با توجه به رطوبت بالا در سالن‌های نگهداری، شروع به فاسد شدن کنند و میوه‌های سالم را نیز آلوده کند.

با توجه به این امر بر خلاف سردخانه مواد غذایی و همچنین عدم دقت در ثابت نگه داشتن درجه حرارت و رطوبت، در بیشتر اوقات تا نیمی از میوه‌ها قابل استفاده نیست و انرژی مصرف شده برای نگهداری به هدر می‌رود.

در بعضی از سردخانه میوه جات و سبزیجات که در جنب باغ‌ها احداث می‌شوند، حوضچه‌هایی جهت سرد شدن و ضدعفونی در نظر گرفته می‌شود و میوه‌ها پس از سورت شدن بسته‌بندی و از طریق پیش سردکن وارد سالن‌های نگهداری می‌شوند. در این سردخانه میوه جات و سبزیجات فاسد شدن به حداقل می‌رسد .

سردخانه مخصوص ماهی (شیلات)

ظرفیت سالن‌های سردخانه ماهی بر خلاف سردخانه میوه و سبزیجات ، بستگی به زمان عمل‌آوری، زمان بارگیری و تخلیه دارد. مدت سرد کردن ماهی به نوع سرد کردن و درجه حرارت اتاق و فرم و اندازه ماهی بستگی دارد. اگر سرد کردن ماهی به وسیله یخ انجام گیرد، حتماً باید یخ ساز و اتاق نگهداری یخ را به میزان مصرف 4 الی 6 روز در نظر گرفت. مقدار یخی که در جعبه‌های ماهی ریخته می‌شود حداقل 50% وزن ماهی است و این عمل در اتاق مخصوص انجام می‌گیرد که ظرفیت آن معادل 10% ظرفیت سردخانه است.

قدرت دستگاه‌های انجماد ماهی بستگی به نوع سردخانه دارد و برای سردخانه‌ای که مستقیماً ماهی تازه دریافت می‌کند 10% ظرفیت سردخانه و برای سرد خانه های بندری تحویل گیرنده ماهی که مقداری ماهی به وسیله کشتی به صورت منجمد تحویل می‌شود تا 5% از ظرفیت سیستم سردخانه (اتاق نگهداری ماهی منجمد) در نظر گرفته می‌شود.

انواع سردخانه های صنعتی

از آنجایی که در بین همه انواع سردخانه ، سردخانه های صنعتی از اهمیت بسیار بالایی برخوردار هستند، در اینجا به شرح انواع سردخانه های صنعتی می پردازیم.

در واقع سردخانه های صنعتی ترکیبی از انواع سرد خانه ها می باشد که در حجم و ظرفیت بالا قابل استفاده و بهینه شده است. سردخانه های صنعتی عمدتا با عناوین سردخانه دارویی ، سردخانه مواد غذایی و سردخانه محصولات کشاورزی شناخته می شود.

انواع سردخانه های صنعتی

• سردخانه‌ صنعتی بالای صفر : این مدل از انواع سردخانه های صنعتی بیشتر برای نگه داری میوه و سبزیجات، آبمیوه های صنعتی و مواد غذایی غیر گوشتی استفده می شود و معمولا دمای نگهداری سردخانه‌ صنعتی بالای صفر 1+ تا 4+ درجه سانتی گراد است.
• سردخانه‌ صنعتی پایین صفر : این مدل از انواع سردخانه های صنعتی بیشتر برای نگه داری گوشت قرمز و فرآورده‌های آن، مواد پروتئینی، گوشت مرغ و ماهی و مواد لبنی کره و پنیر استفاده می شود. معمولا دمای نگهداری سردخانه‌ صنعتی پایین صفر تا ۱۸- درجه سانتی گراد است.
• سردخانه صنعتی آمونیاکی : این مدل از انواع سرخانه های صنعتی از مبرد آمونیاک یا R717 استفاده می کنند که برای سردخانه های صنعتی بسیار مقرون به صرفه می باشد و برخلاف گاز فریون به لایه ازون آسب نمی زند.
  از سردخانه صنعتی آمونیاک معمولا برای ظرفیت های بالای ۲۰۰۰ تن استفاده می کنند.
• سردخانه صنعتی فریونی : این مدل از انواع سرخانه های صنعتی از مبرد گاز فریون استفاده می کنند که برای سردخانه های صنعتی با ظرفیت کم مقرون به صرفه می باشد. متاسفانه خطرات محیط زیستی بسیاری از جمله آسیب به لایه ازون باعث انقراض تدریجی آن خواهد شد.
  از سردخانه صنعتی فریونی معمولا برای ظرفیت های پایین تر از 2000 تن استفاده می کنند.

• طراحی سردخانه

  برای طراحی سردخانه (Cold Room) باید مسائلی چون نوع محصول، شرایط مورد نیاز جهت نگهداری محصول از قبیل دما و رطوبت مناسب، حجم بارگیری، مدت زمان نگهداری، روش بارگیری، عمل آوری و تکنولوژی آن، روش نگهداری محصول، مسیر تردد وسایل حمل و نقل و استفاده از عناصر استاندارد ساختمانی چون پی‌ها، دیوارها، سقف‌ها و غیره را در نظر گرفت.

  سردخانه هایی که ظرفیت بارگیری آن‌ها کمتر از 5000 تن باشد، معمولاً به صورت یک طبقه و سردخانه هایی که ظرفیت آن‌ها بیش از 5000 تن باشد، به صورت چند طبقه‌ای ساخته می‌شود. ولی به خاطر موقعیت محل، ممکن است حتی سردخانه به ظرفیت 3000 تن نیز در دو طبقه یا بیشتر ساخته شود.

  در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنتی، طول و عرض اتاق‌ها (سالن‌ها) باید ضریبی از 6 متر باشد. در سرد خانه های متوسط و بزرگ یک طبقه‌ای حداکثر عرض 24 متر پیشنهاد می‌شود. مربع مستطیل‌های ساختمانی (فاصله ستون‌ها) 12×6 متر یا 18×6 متر است. برای سردخانه‌ای با ظرفیت کمتر از 600 تن، پیشنهاد می‌شود از مربع مستطیل‌های ساختمانی 6×6 استفاده شود. ارتفاع اتاق‌ها (فاصله بین کف تا زیر سقف) برای سرد خانه های یک طبقه‌ای، بهتر است 6 متر یا بیشتر باشد. برای ظرفیت کمتر از 600 تن، 4/8 متر و حداقل 3/6 متر پیشنهاد می‌شود. در سردخانه های چند طبقه‌ای ارتفاع 4/8 الی 5/4 متر است.

  سردخانه هایی که ظرفیت آن‌ها کمتر از 5000 تن باشد، معمولاً به صورت یک طبقه و سردخانه هایی که ظرفیت آن‌ها بیش از 5000 تن باشد، به صورت چند طبقه‌ای ساخته می‌شود. ولی به خاطر موقعیت محل، ممکن است حتی سردخانه به ظرفیت 3000 تن نیز در دو طبقه یا بیشتر ساخته شود.

  در صورت استفاده از مصالح ساختمانی سنتی، طول و عرض اتاق‌ها (سالن‌ها) باید ضریبی از 6 متر باشد. در سردخانه های متوسط و بزرگ یک طبقه‌ای حداکثر عرض 24 متر پیشنهاد می‌شود. مربع مستطیل‌های ساختمانی (فاصله ستون‌ها) 12×6 متر یا 18×6 متر است.

  برای سردخانه ای با ظرفیت کمتر از 600 تن، پیشنهاد می‌شود از مربع مستطیل‌های ساختمانی 6×6 استفاده شود. ارتفاع اتاق‌ها (فاصله بین کف تا زیر سقف) برای سردخانه های یک طبقه‌ای، بهتر است 6 متر یا بیشتر باشد. برای ظرفیت کمتر از 600 تن، 4/8 متر و حداقل 3/6 متر پیشنهاد می‌شود. در سیستم سردخانه ها چند طبقه‌ای ارتفاع 4/8 الی 5/4 متر است.

  

  بدنه سردخانه (ساندویچ پانل)

  امروزه اجرای سریع ساختمان‌ها از اهداف اصلی مجریان و پیمانکاران است. یکی از روش‌هایی که از سال‌ها پیش در ساختن سردخانه‌ها مورد استقبال قرار گرفته است، استفاده از ساندویچ پانل است. ساندویچ پانل یک ساختار سبک و مرکب است که از دو طرف به دو لایه محدود شده و در وسط یک لایه عایق قرار داد. ماده عایق، بسیار نرم، سبک و دارای خواص فیزیکی مناسب است.

  ساندویچ پانل‌ها به طور کلی به دو دسته سقفی و دیواری تقسیم می‌شوند.

  ماده عایق به کار رفته در پانل‌های ساندویچی، معمولاً از جنس‌های پلی اورتان، پلی استایرن و پشم سنگ است. پانل‌ها به صورت نر و مادگی ساخته می‌شوند که باعث سادگی در اتصال و نصب می‌شود.

  ضریب انتقال حرارتی هر سانتی‌متر ضخامت پلی اورتان برابر با 1/14 سانتی‌متر پلاستوفوم، 1/3 سانتی‌متر پشم سنگ، 4 سانتی‌متر چوب، 10 سانتی‌متر بلوک بتنی و 25 سانتی‌متر آجر است در نتیجه استفاده از ساندویچ پانل ضمن راحتی نصب، ضخامت جداره‌ها را نیز کاهش می‌دهد.

  مشخصات و مزایای ساندویچ پانل

  مزایای استفاده از ساندویچ پانل‌ها در طراحی سردخانه عبارتند از:

  • وزن سبک و کم که باعث می‌شود فونداسیون و سازه را نیز به همین نسبت سبک‌تر در نظر گرفت. وزن پانل‌ها، با توجه به عایق به کار رفته در آن‌ها، بین 10 تا 20 کیلوگرم بر مترمربع می‌باشد.
  • سرعت در حمل و نقل و سهولت نصب در ارتفاع.
  • ساخت پانل‌ها به صورت نر و مادگی که باعث سهولت در هنگام نصب می‌شود.
  • مقاومت زیاد در برابر نیروهای برشی ناشی از زلزله.
  • عایق حرارتی، صوتی و رطوبتی.
  • دستیابی به فضای مفید بیشتر به علت ضخامت ناچیز.
  • صرفه‌جویی در هزینه زیرسازی و اسکلت ساختمان‌های بلند به دلیل وزن اندک سقف و دیوار.
  • زیبایی محصول و تنوع رنگ.
  • سهولت در نگهداری و نظافت.
  • مناسب برای تمام شرایط آب و هوایی ایران اعم از خشک، کویری، معتدل، شرجی و کوهستانی.

  انواع عایق به کار رفته در ساخت ساندویچ پانل‌ها

  همان‌طور که اشاره شد، لایه میانی ساندویچ پانل‌ها از عایق‌های حرارتی تشکیل شده است. دو نوع عایقی که بیشترین استفاده را در ساخت پانل‌ها دارند، عبارتند از:

  عایق پلی یورتان

  فوم پلی یورتان که یکی از فرآورده‌های نفتی است. به عنوان بهترین عایق حرارتی در صنعت ساختمان کاربرد دارد ولی به دلیل گرانی نسبی، تا کنون استقبال چشمگیری در صنعت از این محصول نشده است. این عایق معمولاً زرد رنگ است و بیشترین کاربرد آن در ساخت سیستم سردخانه و دیوارهای آن است. ضریب هدایت حرارتی این عایق پایین بوده و چگالی آن بین 30 تا 40 کیلوگرم بر مترمکعب است.در جدول زیر مشخصات ساندویچ پانل‌ها با عایق‌ پلی یورتان ارائه شده است .

  پانل با عایق پلی اورتان
  ضخامت	ضریب انتقال حرارتی	وزن
  mm	wt/m2.k	kg/m2
  40	0/55∽0/45	10∽9
  60	0/35∽0/3	10/5∽9/5
  80	0/4∽0/35	11∽10
  100	0/3∽0/22	12∽11/5
  150	0/15∽0/12	13∽12

  عایق پلی استایرن EPS (پلاستوفوم)

  معمولاً این عایق به صورت صفحه‌ای از دانه‌های ریز پلی استایرن تولید می‌شود. ضریب هدایت حرارتی این عایق نسبت به پلی اورتان بالا بوده و چگالی آن 20 تا 30 کیلوگرم بر مترمکعب است.

  در جدول زیر مشخصات ساندویچ پانل‌ها با عایق‌ پلی استایرن ارائه شده است. لازم به توضیح است که مقادیر جدول، برگرفته از اطلاعات شرکت‌های داخلی می‌باشد. این مقادیر به شدت وابسته به عایق به کار رفته در داخل پانل‌ها بوده و می‌تواند بسیار متنوع باشد. بنابراین مناسب است در هر طراحی ازین اعداد به عنوان طرح اولیه استفاده گردد و در طراحی دقیق، با سازندگان این پانل‌ها برای دریافت اطلاعات دقیق می‌توان مشاوره گرفت.

  پانل با عایق پلی استایرن
  ضخامت	ضریب انتقال حرارتی	وزن
  mm	wt/m2.k	kg/m2
  40	0/8∽0/75	9∽8/5
  60	0/72∽0/68	9/5∽9
  80	0/58∽0/54	10/5∽9
  100	0/53∽0/47	11∽10/5
  150	0/48∽0/45	13∽12

  

  درب سردخانه

  تنها راه ورود و خروج به داخل سرد خانه ، درب سردخانه است.

  درب‌های مورد استفاده در سرد خانه ها، با توجه به عرض راهرو و نوع وسایل حمل و نقل کالا انتخاب می‌شوند. در سردخانه، هم درب‌های لولایی و هم درب‌های کشویی مورد استفاده قرار می‌گیرند.

  درب‌ها می‌بایست کاملاً هوابند باشند تا از ورود هوای گرم به داخل سردخانه و اتلاف انرژی جلوگیری کنند.

  درب‌های سردخانه می‌توانند مجهز به هیتر یا گرمکن باشند تا برودت بالای داخل محیط سرد خانه باعث یخ زدگی درب‌ها و اخلال در باز و بسته شدن آن‌ها نشود.

  لایه میانی درب سردخانه نیز مانند بدنه دارای عایق حرارتی می‌باشد. عایق مورد استفاده در درب‌های سردخانه معمولاً از نوع پلی یورتان تزریقی می‌باشد.

  

  کمپرسور قلب تپنده سردخانه

  کمپرسور سیستم سردخانه نقش قلب تپنده سیستم برودتی و سردخانه را دارد و عامل اصلی حرکت مبرد و اختلاف فشار در مدار تبرید است.

  در ساخت سردخانه بسته به ظرفیت برودتی و رنج دمایی آن از سه نوع کمپرسور اسکرال، سیلندر پیستونی و اسکرو استفاده می‌شود.

  از کمپرسور نوع اسکرال معمولاً برای ظرفیت‌های برودتی پایین (سردخانه های کوچک) و رنج دمایی بالای صفر، از کمپرسورهای اسکرو برای ظرفیت‌های برودتی بالا و سردخانه های صنعتی و رنج دمایی بالای صفر و زیر صفر و از کمپرسورهای سیلندر پیستونی برای ظرفیت‌های پایین، متوسط و بالای برودتی و رنج دمایی بالای صفر و زیر صفر استفاده می‌شود.

  پرکاربردترین کمپرسور در ساخت سردخانه نوع سیلندر پیستونی می‌باشد.

  کمپرسور در یونیت خارجی (کندانسینگ یونیت) سرد خانه نصب می‌گردد.

  معروف‌ترین شرکت‌های تولیدکننده کمپرسور سیلندر پیستونی عبارتند از کمپرسور بیتزر آلمان، کمپرسور کوپلند چک اسلواکی، بوک آلمان، فراسکولد و دورین ایتالیا.

  

  کندانسور یک از مهم ترین تجهیزات سردخانه

  یکی از قسمت‌های اصلی مدار سرمایش سردخانه کندانسور است. وظیفه کندانسور دفع حرارت بالای مبرد و تقطیر آن می‌باشد.

  محاسبه و طراحی دقیق کندانسور تأثیر بسزایی در عملکرد و طول عمر سردخانه دارد.

  سطح تبادل حرارتی کندانسور سردخانه رابطه مستقیمی با دمای محیط دارد، به این معنا که اگر دمای محیط بالا باشد سطح تبادل کندانسور می‌بایست بیشتر و درصورتیکه دمای محیط پایین باشد سطح تبادل کویل کمتر خواهد بود.

  بعنوان مثال کندانسور سردخانه با ظرفیت برودتی مشخص در شهر اهواز بزرگتر از کندانسور سردخانه با همان ظرفیت برودتی در شهر اردبیل خواهد بود.

  کندانسور در سردخانه می‌تواند از نوع هوا خنک و یا آب خنک باشد.

  کندانسور آبی

  کندانسور آب خنک، نوعی از کندانسور است که مبرد مافوق گرم در آن بر اثر تبادل حرارتی با آب تقطیر می‌شود.

  در این نوع کندانسور برای تأمین آب دما پایین به تجهیزی بنام برج خنک‌کننده نیز نیاز است.

  از این نوع کندانسور به ندرت در ساخت سرد خانه ها استفاده می‌شود.

  در مواردی که دسترسی به هوای آزاد وجود ندارد معمولاً از این نوع کندانسور در ساخت سرد خانه استفاده می‌گردد.

  کندانسور آبی در دو نوع پوسته لوله و نوع صفحه‌ای طراحی و تولید می‌شود.

  توجه به این نکته حائز اهمیت است که از کندانسور نوع آبی نمی‌توان در مناطق با رطوبت نسبی بالا استفاده نمود.

  کندانسور هوایی

  در کندانسور هوا خنک تبادل حرارتی بین مبرد و هوای آزاد انجام می‌شود.

  از این نوع کندانسور به طور گسترده‌ای در ساخت سردخانه استفاده می‌شود برای استفاده از کندانسور هوایی هیچ محدودیتی در شرایط اقلیمی وجود ندارد و می‌توان از آن در هر اقلیمی با هر شرایط آب و هوایی‌ای استفاده نمود.

  برای افزایش تبادل حرارتی در کندانسور هوایی از فن‌های نوع آکسیال نیز استفاده می‌شود.

  کندانسور هوایی در دو نوع فین و تیوب و میکروچنل طراحی و تولید می‌شود.

  

  اواپراتور نتیجه عملکرد سردخانه

  یکی دیگر از قسمت‌های اصلی سردخانه اواپراتور آن است که در داخل اتاقک سردخانه نصب می‌شود.

  نتیجه عملکرد سیستم برودتی در نهایت در اواپراتور نمایان می‌شود و باعث سرد شدن داخل اتاقک سردخانه می‌شود.

  اواپراتور سیستم سردخانه از یک کویل فین و تیوب و فن آکسیال تشکیل شده است.

  وظیفه فن به حرکت درآوردن هوای داخل سردخانه و عبور دادن آن از روی کویل اواپراتور می‌باشد. این عمل باعث افزایش راندمان اواپراتور و کوچک شدن توان برودتی مورد نیاز می‌شود.

  اواپراتورها دارای لوله تخلیه آب تقطیر شده بر روی سطح کویل هستند. این لوله که به لوله درین شناخته می‌شود، می‌بایست آب تقطیر شده را به بیرون هدایت کند. در اواپراتور سردخانه های زیر صفری لوله درین مجهز به هیتر می‌باشد تا آب در مسیر تخلیه یخ نزند و مسیر تخلیه بسته نشود.

  اواپراتور بسته به ظرفیت سرمایشی و رنج دمایی (زیر صفر یا بالای صفر) مورد نیاز طراحی و تولید می‌شود.

  در طراحی سردخانه هایی که دارای چند اواپراتور هستند جانمایی و محل مناسب نصب و فاصله اواپراتورها از هم بسیار حائز اهمیت است. عدم توجه به این موضوع می‌تواند باعث اخلال در عملکرد سیستم سرمایشی سردخانه گردد.

  در هنگام نصب اواپراتور می‌بایست توزیع هوا در کل اتاق سرد خانه صورت گیرد و اصطلاحاً نقطه کور وجود نداشته باشد.

  همچنین در جانمایی و نصب قفسه‌ها و محصولات ذخیره شده در داخل سرد خانه نباید جلوی مسیر هوادهی فن اواپراتور مسدود گردد.

  

  تابلو برق سردخانه قطعه کنترل گر

  تابلو برق سردخانه بعنوان کنترل کننده دارای اهمیت بسیار بالایی است و نقش مهمی در کیفیت عملکرد و طول عمر سردخانه دارد.

  تابلو برق سردخانه به دو صورت کلید کنتاکتوری و کنترل PLC طراحی و ساخته می‌شود.

  در تابلو برق نوع کلید کنتاکتوری کنترل سرد خانه توسط مدار فرمان و در تابلو برق با کنترل PLC توسط پنل مخصوص انجام می‌شود.

  وظیفه کلی تابلو برق سردخانه حفاظت از موتورهای الکتریکی از جمله کمپرسور و فن‌های اواپراتور و کندانسور و در نهایت کنترل عملکرد سردخانه می‌باشد.

  لیست قطعاتی که در تابلو برق می‌بایست تعبیه گردد در جدول زیر آمده است:

  تابلو برق سردخانه
  ردیف	نوع	قطعات
  1	کلید کنتاکتوری	کلید اصلی
  		فیوز مینیاتوری
  		فیوز شیشه‌ای
  		کنتاکتور
  		کلید حرارتی
  		کنترل فاز
  		کنترل بار
  		رله
  		ساعت تایمر
  		تایمر تأخیری
  		کلید روشن و خاموش
  		چراغ سیگنال
  		ترموستات دیجیتالی
  2	PLC	کلید اصلی
  		فیوز مینیاتوری
  		فیوز شیشه‌ای
  		کنتاکتور
  		کلید حرارتی
  		کنترل فاز
  		کنترل بار
  		رله
  		ترانس
  		کلید روشن و خاموش
  		کنترل PLC

  

  مبرد خون رگ های سردخانه

  مبرد وظیفه جذب گرمای هوای داخل سردخانه و محصولات را دارد و در داخل سیکل تبرید در جریان است.

  مبرد یا گاز دارای تنوع بسیار بالایی می‌باشد. رنج دمای مورد نیاز در سردخانه، فشار کاری و اثرات زیست محیطی از عواملی است که باعث انتخاب مبرد مناسب جهت یک سرد خانه می‌شود اما بطور کلی مبرد یا گازهایی که بطور معمول در سردخانه های ساخت داخل مورد استفاده قرار می‌گیرند به همراه جزئیات و مشخصات در جدول زیر آمده اند:

  

  تعمیرات و نگهداری سردخانه

  موضوع نگهداری و تعمیرات سردخانه مانند هر تجهیز دیگری بسیار حائز اهمیت است.

  توجه به نگهداری و تعمیرات و سرویس به موقع سردخانه باعث افزایش طول عمر و راندمان سیستم و کاهش هزینه‌های بهره‌برداری می‌گردد.

  موارد مهمی که می‌بایست در زمان کارکرد سردخانه مورد توجه و کنترل قرار گیرد در جدول زیر آمده است:

  ردیف	موارد مهم در تعمیرات و نگهداری سردخانه
  1	کنترل فشار مکش کمپرسور
  2	کنترل فشار دهش کمپرسور
  3	کنترل فشار روغن کمپرسور
  4	کنترل دمای لوله مکش و دهش کمپرسور
  5	کنترل سطح روغن کمپرسور
  6	کنترل دمای سیم‌پیچ کمپرسور
  7	کنترل آمپر کمپرسور
  8	کنترل آمپر فن کندانسور
  9	کنترل آمپر فن اواپراتور
  10	کنترل مسیر لوله‌کشی و عدم روغن‌زدگی (کنترل نشتی)
  11	کنترل درب سردخانه
  12	کنترل اواپراتور سردخانه
  13	کنترل عملکرد فن‌های کندانسور و اواپراتور
  14	کنترل عملکرد ترموستات
  15	کنترل لوله درین

  

  بطور کلی با پیشرفت جوامع بشری و افزایش جمعیت و صنعتی شدن، شهرها نیاز به نگهداری و ذخیره‌سازی مواد غذایی به عنوان یک الزام، مورد توجه قرار گرفت. با ابداع سیکل تبرید تراکمی و یخچال‌ها، گامی بزرگ در این راستا برداشته شد.

  سردخانه‌ها به عنوان مهم‌ترین و اصلی‌ترین تجهیزات انجماد و نگهداری مواد غذایی مطرح هستند که بطور کلی به دو دسته زیر صفری و بالای صفری دسته بندی می‌شوند.

  دما، رطوبت و میزان اکسیژن موجود در سردخانه تأثیر مستقیم و مهمی در کیفیت و مدت زمان نگهداری مواد غذایی دارد.

  به لحاظ ساختار، سردخانه‌ها می‌توانند کوچک، صنعتی و متحرک باشند که بسته به حجم ذخیره‌سازی و نیاز بهره‌بردار، مورد استفاده قرار می‌گیرند. از سرد خانه ها در صنایع دارویی و الکترونیکی نیز استفاده می‌شود.

  در طراحی و ساخت سردخانه، نوع و حجم محصول، دمای نگهداری، شرایط محل نصب سردخانه، میزان تردد در طول شبانه روز و تجهیزات موجود در داخل سرد خانه مهم هستند و می‌بایست در نظر گرفته شوند.

   

  پرسش‌های متداول

  آیا می‌توان از سردخانه بالای صفری بعنوان سردخانه زیر صفری استفاده کرد؟

  بطور کلی خیر اما با تعویض سوزن اکسپنشن تا حدود منفی 7 درجه سانتی‌گراد می‌توان دمای سردخانه را کاهش داد.

  دلیل یخ‌زدگی اواپراتور سردخانه چیست؟

  در سردخانه بالای صفر، دلایلی زیادی از قبیل کمبود گاز، کثیف بودن کویل اواپراتور، کار نکردن فن‌ها (کندانسور و اواپراتور)، اخلال در عملکرد المنت دیفراست اواپراتور، عملکرد ناصحیح درین و باز بودن بالای درب سردخانه، و در سردخانه زیر صفر تمام دلایل ذکر شده به غیر از کمبود گاز از علل یخ‌زدگی می‌باشد.

  چرا زمان زیادی می‌برد تا دمای سردخانه پایین بی‌آید؟

  اگر اشکال در طراحی و تعیین ظرفیت برودتی نباشد دلایلی چون کم بود گاز، گرفتگی فیلتر یا سوزن اکسپنشن، یخ‌زدگی اواپراتور، خرابی فن‌ها (کندانسور و اواپراتور) و کثیف بودن کندانسور.

  دمای سرد خانه زباله چند درجه است؟

  دمای بین 12 الی 15 درجه سانتی‌گراد.

  آیا می‌توان از یک کمپرسور برای سردخانه زیر صفر و بالای صفر استفاده کرد؟

  بله، با استفاده از دو اواپراتور به همراه دو شیر انبساط و رگولاتور این امکان فراهم می‌گردد.

  4.5/5 - (17 امتیاز)